गजल:खै!किन त्यस्तो लाग्छ?

खै!किन त्यस्तो लाग्छ?

हात्मा बन्दूक् लिने भन्छ-तारो लाग्छ सबै!
भोकाएको कुखुरालाई-चारो लाग्छ सबै!
शान्ति खोज्ने सबै हुन्छन्-खासै गर्ने को छ?
सजिलो पो सोच्नु पर्छ-गाह्रो लाग्छ सबै?

चिन्तै चिन्ता लिनेलाई-फारो लाग्छ सबै!
दुध दिने गाई पनि-थारो लाग्छ सबै!
मन पर्ने ठाँउ अझै मन जान्छ सधैँ?
बूढा-बूढी भए पछि-साह्रो लाग्छ सबै!

शान्ति दिने सहयोगी,हुन्छन् कोही कोही
अबिश्वासी छिमेकी झन्-छारो लाग्छ सबै!
माया हुन्जेल् माया लाग्छ,माया-मारी जान्छे?
छैन-माया शशुराली?-झारो लाग्छ सबै!

ओँला दिँदा हातै निल्ने,हात दिँदा मान्छे
अपकारी ठान्छ,मिल्छ-धारो लाग्छ सबै?
सँसारमा योगीहरु,योगै योग भन्छन्
भोगीलाई विलाशिता-प्यारो लाग्छ सबै!

गरीवको मौसम के?-जाडो लाग्छ सबै!
जमिन्दार्को खेती-पाती-टाडो लाग्छ सबै!
विद्यार्थीलाई स्कूल जान-ठाडो लाग्छ सबै!
छिमेकीका चेली-बेटी-डाडो लाग्छ सबै!

बिना-माया फुलै पनि-काँडो लाग्छ सबै!
मीठा मीठा परिकार-खाँडो लाग्छ सबै!
लाटो आफैँ बाठो भन्छ-गाँडो लाग्छ सबै!
काम चोर्ने कर्मचारी-घाँडो लाग्छ सबै!
बिहानमा उठ छीटो-चाँडो लाग्छ सबै
सँघ-सँस्था मागी खाने-भाँडो लाग्छ सबै!
शँकालुका साथी पनि-छाडौँ लाग्छ सबै!
उदारता,शान्ति-खुसी-बाँडौँ लाग्छ सबै !

-अनन्तगोपाल रिसाल [Thursday, 3/18/2010 ]

गजल:अजीब संभावना !

अजीब संभावना !

नभन तिमी आकाश,एक-दिन खस्छ भनेर
नगर फारो जीवन,मुफत्मा फस्छ भनेर!

नछोड जान मन्दिर,लाजैले रुन्छौ?किनकी
गरीव नाँगा जोगीले खरानी घस्छ भनेर?

पहरा दिनुछ खेत्मा, छिट्टै छ अन्न गोड्नु
नमान डर-उत्साही गोमन्ले डस्छ भनेर?

नबिर्स खुल्ला समाज,नीति झन् खस्किँदैछ
ढोका नथून ग्रिहस्थी अतिथी बस्छ भनेर ?

नरोक वासना इच्छा,मीठा प्रेम-नियम् बुझ
खोल्दैनौ मनको द्वार कैँ माया पस्छ भनेर?

नगर फारो जीवन मुफत्मा फस्छ भनेर!
नभन तिमी आकाश एक-दिन खस्छ भनेर

-अनन्तगोपाल रिसाल [3/17/2010 Wednesday]

कलिवूड देखि हलिवूड सम्म:माइतीको छुट्टी

दांङ-देउखुरीका हामी सँग-'जेलस'-
सुदूर-पश्चिमान्चल-लस-एन्जेलस!
पूर्व भन्नु झापेली, पूर्व-न्यूजर्सी
हामीसंग मेक्सिकान्,काली,गोरी तर्सी !

हामी हिँड्दा हाम्रै बाटो,आउँदैनन् कोही
खाना पकाइ घरै बसुन्,रोइरहुन् पोइ!
जवानीमा सबैलाई 'हिरोइन्को'-सोख!
घाम-बसी,फोटो-खिचौँ लागिरहोस् भोक!

सिकारीले जानी-बुझी गोली हानी दिन्छ?
कस्तूरीको आफ्नै मीठो बास्ना आइरन्छ
वरीपरी पानी पानी,हातमा किन पानी?
स्वर्ग-परी,किन-झरी?-'ह्यान्डिक्याप्मा'-रानी!

छोरा-छोरी घरमै छोडी,मस्ती आमाको
आँखा चाहिँ किन कालो?चारै जानाको?
समुद्रको पानी,आकाश-धर्ती मिलेको !
मीठो मुस्कान,कल्ले होला फोटो खिचेको?

वरिपरी रमाइलो छ,ठाँउ रोमान्टिक
बाग भालू छैन तर लाग्ला हाम्लाई-'टिक्'
'Fragile' भन्छ कस्तो होला?जग्गा मुलायम्?
लांम्खुट्टेले टोक्ला नानी,'ज्या!क्रिम खोइ,ल्याएम्?'

उडुँ उडुँ लाग्यो मलाई चील बनेर
आफ्नै मायालुको प्रेम-दिल सँझेर!
पखेटा चाँही छैन फेरि भुँइमा खसौँला
धेरै मोज मस्ती गर्दा बिरामी परौँला!

भाउजु एउटी,दिदी अर्की,हाम्री बुहारी
पहल्मान चाहिँ को पो भन्दा,आफ्नै पियारी!
शर्मा,घर्मा अरुसबै,खै को बेनर्जी?
आफ्नो बुडी चाहिँ लाग्छ-रानी मुखरजी!

काली होकी, in Cali - चार नक्कली!
नरिसाइदिनु होला है? धेरै कोही पनि!
जन्मदिन मूरीमूरी भाव खुलिजावोस् |
मनका ईच्छ्या बर्ष दिनका पूरा हुँदै जावोस्!

काला काला कपाल मेरा निलो निलो हार!
हिँड्दा हिड्दा नथाकिने-किन चाहियो कार?
पूर्वबाट पश्चिमतिर, तातो तातो घाम !
ज्वरो आउने मस्ती गरौँ -बल्ल घर जाम!

'Angelina Jolie'-हो की? 'Jennifer'-को जोडी?
'Julia'-को काट्टी-कुट्टी, 'Sandra'-लाई छोडी !
फुल भन्दा मान्छे राम्रा-मान्छे भन्दा 'ब्याग'
नयाँ लुगा बिर्सीएछ,ज्या! झुन्डिएको 'ट्याग'!

आमाहरु मस्ती गर्छन् पाउडर घसेर!
केले धुन्छौ?बाबु-नानी,चहुर बसेर?
छोरी पाउने,हुने रहर सबलाई हुँदो हो!
बाहिर हाँस्यो-चस्मा(खोली)छोपी,भित्र रुँदो हो?

सँसारको फुलबारीमा गर्नु योउटै चोरी
बल्ल थाहा भयो-हाम्रा सशुराकी छोरी!
गोरी भनुँ काली लाग्छ,काली भनुँ गोरी!
के नै र छ माया भन्ने?दिलै लगि मोरी!

टाढा टाढा हेर्दा पनि देखिदैनौ तिमी,
माइत पनि कति टाढा,पुग्नु पर्ने ठिमी!
हिँड्दा,कुर्दा-प्यासै लाग्यो-टन्टलापूर घाम!
जति हेरे नपुग्ने चाँही,आफ्नै प्यारो राम!

'Synchronized swimming'-जस्तो चहुरमै चमत्कार!
महिनौँ दिन माइत बस्दा,घरमा हाहाकार!
घुम्दा घुम्दै ज्वरो,कठै,भोक लाग्यो कि?
घुम्ने भन्दा-फोटो खिच्ने रोग लाग्यो कि?

नेपालझैँ पूर्व-पश्चिम् माइत टाढा छ
अम्रिकामा 'टाइमै'-छैन,वायू-गाडा छ!
बर्सौँ दिनमा एकै चोटि,भेट्न गाह्रो छ!
उता घामै-घाम लाग्दा,यता जाडो छ!

वाक्स गर्ने हलिवुडमा, चप्पल् सिंगापूर
पानी जस्तो के छ सस्तो? पैसा हुर् हुर्!

दाइ र बहिनी,दाइ र बहिनी-कति सुहायो
बाबु पनि भन्छ यौटा - बहिनी चाहियो!

खोलुँ खोलुँ लाग्छ कपाल,घाम पारिलो!
हात्मा पर्स किनुँ राता-फूल घारिलो
माइत भन्या दुइ-चार दिन,फेरि फर्कन्छौ!
हात्मा'सेल',फोन गर्न किन बिर्सिन्छौ?

तल देखि माथि सम्म सबै सेरो-फेरो!
'बिरालाको-हिँडाइ'-तिम्रो,तारा-छाँया मेरो
तील-चामल लूगा राम्रा,नसालू छन् आँखा
नेपाली र खैरी जस्तो मिश्रित छ भाका!

कपाल तिम्रा झर्ना जस्तो-सशुराकी छोरी!
सँसारको फुलबारीमा गरेँ योउटै चोरी!
के नै र छ माया-न्यानो?दिलै लग्यौ मोरी!
गोरी भनुँ काली लाग्छ,काली भनुँ गोरी!

काला-निला लूगा छन् नी,रंगी-चँङी घर
गाँउ मन पर्छ भन्थ्योउ?कुन हो त्यो सहर?
अरुहरु घोडा चड्छन्-हामी पर्खाल चड्छौँ
हात समाउँ,लड्यौँ भने,एकै चोटी लड्छौँ!

हातमा ब्याग,'स्कर्ट-टिसर्ट',लामो कपाल
'रिश्ट्-ब्याण्ड' सेता दाँतको हेर कमाल!
कालो पोते,चस्मा-माथि,बिर्स नेपाल!
हाम्रा पछी कति आए-राजेश हमाल!

तीन जना उभीएछन् तीन मुर्ती जसै
कती राम्रो देखिएको हाँसी देउन एसै
कती समय लाग्यो होला तयार पर्दा पर्दै
हाथ मेरो दुखिसक्यो तस्बिर खिच्दा खिच्दै

दाइ र बहिनी,दाइ र बहिनी-कति सुहायो
बाबु पनि भन्छ यौटा - बहिनी चाहियो!
हलिवूड्ले ब्रेक दियो? जाने भए जाउँ
बलिवूड्को डान्स गरुँ-लाइन बसी खाँउ!

खैरे-खैरी,कत्ति हेर्नु खैरो लाइयो!
'बूडा,कपाल खैरो बना'-खैरै चाहियो!
हलिवूड्मा माइती छ, के नै चाहियो?
भोको पेटमा 'रेड-कार्पेट','अस्कर' पाइयो?

'सेलिब्रिटी-स्टार'-सँग 'डिनर' गर्नु छ!
फोटो खिची हाल चांडै,घर लानु छ !
गाडीले ब्रेक दिए - पूल तल खस्छु !
हलिवूड्ले ब्रेक दिए-भन्देउ यहिँ बस्छु!

गोरा काला छैनन् कोही,तस्बीर सेतो-कालो
लाइन लाग्दा दिनै बित्यो,कैले मेरो पालो?
पूरानो झैँ लाग्ने रै छ,फोटो हिजैको हो
केटाकेटी जोडी देख्दा बल्ल बुढा 'मिस्'भो!

आमाको माया-ममता,न्यानो छ घाम प्यारो
तेल-मालिसले नरम्,ढाडै घसेको देखेँ|
तिम्रा निशब्द प्रेममा,स्वयं फसेको देखेँ|
मन भित्र तिमीलाई मैले बसेको देखेँ !

खोला अटेर-भेलले खेतै बगाइ दे छ!
गरीव पेट भोकले,आँखा धसेको देखेँ|
तिम्रा निशब्द प्रेममा,स्वयं फसेको देखेँ|
मन भित्र तिमीलाई मैले बसेको देखेँ|

नभन तिमी आकाश एक-दिन् खस्छ भनेर
नगर फारो जीवन,मुफत्मा फस्छ भनेर!

लौन मैले कसो गरुँनि-घोच्ला दारीले!
छोरी(रा)भन्दा आमा तरुनी,फुल बारीले!

टल्कियेको घामले तिम्रो,सुनकेस्रा झैँ केश
रंगीचङ्गी फुलबारीको,कुन हो त्यस्तो देश?


भौँतारिएको मनमा ग्लानी सिकारीको झैँ
फाटेको बस्त्र चन्चल कम्मर् कस्सेको देखेँ!
तिम्रा निशब्द प्रेममा,स्वयं फसेको देखेँ|
मन भित्र तिमीलाई मैले बसेको देखेँ|

स्वर्गीय बागमा फूल् टिप्दै थिएँ म किन्तु
पत्ताहरुमा (इ)स्पर्श तिम्रै पसेको देखें!

बादल र सागरका पानी यौटै रँङ्ग
कपाल ती काला-खैरा,देख्दै मन दङ्ग!
सेता निला आकाश झैँ साह्रै राम्रा नाना
जीन्दगीमा हाँसीखुसी पल्टाइदेउ पाना

आफू हेर्छु बुढी तिर,बुढी गर्छे फोन
कान थापी सुनेको त 'ईन्गेजको टोन'
सोझै भन्नू 'फुर्सत छैन'-पछि कुरा गर्छु
पौडी खेल्न आउँदैन,डुबीएला मर्छु !!

पानी झर्दा झर्झर हेर!कपाल हाम्रो त्यस्तो!
लौ त भन,दिदि-बहिनी-को हो?चिन्यौ?कस्तो?
हामीले लाए हीरा हुन्छ,काँचै पनि सस्तो!
कस्को हुन्छ हलिवुड्मा,माइती हाम्रो जस्तो?

- अनन्तगोपाल रिसाल (March 15, 2010)

गजल:हराउन लागेका नेपाली-संस्क्रिती!

मन भित्र तिमीलाई मैले बसेको देखेँ,
तिम्रा निशब्द प्रेममा,स्वयं फसेको देखेँ|

स्वर्गीय बागमा फूल् टिप्दै थिएँ म किन्तु
पत्ताहरुमा इस्पर्श तिम्रै पसेको देखें!

भौँतारिएको मनमा ग्लानी सिकारीको झैँ
फाटेको बस्त्र चन्चल कम्मर् कस्सेको देखेँ!

हित-राष्ट्रको नबिर्से,बर्षा छ पुँसताको
भिज्दै छ भारी दिन्दिन्?बारुद् वस्सेको देखेँ|

हिम-मानवै हरायौ? आस्था ढलेर ब्युझेँ
गिलो फोहर हिलोमा पहिरो खसेको देखेँ|

खोला अटेर-भेलले खेतै बगाइ दे छ!
गरीव पेट भोकले,आँखा धसेको देखेँ|

आमाको माया-ममता,न्यानो छ घाम प्यारो
तेल-मालिसले नरम्,ढाडै घसेको देखेँ|

शिव-बुद्धमा छ दो मन्?भ्रांति मज़ाक गर्ने?
लड्दा छिमेकी गोमन,तिमी डसेको देखेँ|

तिम्रा निशब्द प्रेममा,स्वयं फसेको देखेँ|
मन भित्र तिमीलाई मैले बसेको देखेँ|

-अनन्तगोपाल रिसाल [3/15/2010 Monday]

गैर-निवासी नेपालीहरु कस्ता छौँ त?

गैर-निवासी नेपालीहरु कस्ता छौँ त?

परदेशी हौँ विदेशी,लाहुरे-कामले

चिनिन्छौँ है पराया,ग़ैर-नामले?

स्वदेशमा केको कमि?छैन-अनुकुल?

प्रगति र प्रक्रिया झन्,किन प्रतिकूल?

कोही तीसौँ-वर्षदेखि,विदेश बसेका छन् !

परिवार,छोरा-छोरी,नाम राखेका छन्!

विदेशीको साथलागी,विदेशी झैँ गर्छन्!

भर्खर् आउने नेपालीलाई माया दिने गर्छन् !

छोरा-छोरी ठूला भए,अर्कै हुन्छ सोच !

जतिसुकै सँस्कार पनि,कमी हुने,जोख!

एक-दुई-सँस्था,समाजको-प्रेम,सेवा गर्छन्

कहीले काँही,वर्ष-दिन्मा,नेपाल घुम्न जान्छन्!

सर्कारले स्वागत गर्छ,सम्मान मिली हाल्छ

फूर्सतमा सस्तो सामान,सबले किनी हाल्छ!

दसैँ पनि पर्छ तिथी,टिका टालो लायो!

भोज-भतेर्,मिल्यो भने मन्त्री भेट्न पायो!

गरिवी छ,देश्को-कुरा?वाइन खादैँ गरने?

हिजो रस्सा-जापान्मा,भोलि त्यहिँ झरने?

पशुपति-देवघाटमा-ऐर्पोर्टमा पापा!

काम गरुँ,कुरा हैन!पूगी सक्यो बाबा!

अस्पताल बनेँ कहिँ? जनताले पायो?

शिक्षा-लगानीमा कहिँ?कसले ब्याज खायो?

'हाइवे'-हेर सयौँ वर्ष उस्तै देख्छु म त !

जेठा,माइला,कान्छा आँटु!मिली आइज-लु त!

प्राय जसो आमा-बाको,यौटै हुन्छ कुरा!

'देश-बनोस्,केही गरोस्-जाउ बाबू-उता'!

आमा-बाउले,कसरी र कति दु:ख गरे!

सिकिआउ 'समर'-मा,स्मरण पनि हुने!

बोली शिस्ठ हुन्छ तिन्को,बिनम्र छ चाल!

कैले काँही 'पार्टी' आउछन्,सोध्छन् हाल्चाल!

व्यवसाय,जिम्मेवारी खूबै - दानीहरु!

विशिस्ठको श्रेणी मद्धे पर्छन् यिनीहरु !

नबिर्स,धेरै यस्ता पनि छन् है!

विदेशी झैँ आफू ठान्छन्,तर हानी-बानी!

राजनीति-कूटनिती,नेपालकै बानी!

खूट्टा तान्ने प्रब्रित्ती,विचारमा कम!

खान रक्सी पायो-पूग्यो!भात-आलू-दम!

निस्की हाल्छ असभ्यता,जंगली पारा

हूल्-दँगा,भेट हुँदा,विरोधको नारा!

हामी सबको संघ-संस्था,नाइके चाँही-'म'!

नाम हेर्दा 'डाँ'-लेख्छन्,क,ख,ग,घ-न!

छुट्टा-छुट्टै बसेका छन्,काँग्रेस-एमाले!

माओ-होकी? दर्बारको? आफ्नै गाँउले!

यस्मा छ की? त्यस्मा छ? थूक्क,मसिने!

ठूलै-ठाँउमा छ रे त्यो!मान्छे-मिसिने?

आदिवासी, जनजाति, महिलाको हक

दलित र अपाँङ्गको किन छैन? धक?

ठूलो-सानो को हो अब?को पो?सबै आयो?

साधन र श्रोत कम, कल्ले पैले खायो?

फुर्सतमा ताश,चिया,नारी-भान्छामै !

कुरा उही सार-छैन,बानी-जान्छ?खै?

गिज्-गिजे राजनीति,नेता-साहुको!

आफ्नै मामा-काकाको, ब्यापार बाउको!

आ-आफ्नै-मा रमाइलो,अरु चाहिन्न!

हाम्रै 'ब्लाक-लेबल' छ,अरु खाइन्न!

जागिर-पनि राम्रो छ,जाने डर् छैन!

नेपालमा के नै छ र?अब गईन्न!

जन-जाती यहाँ पनि उस्तै गति-बिधी

बाहुन्,नेवार्,सेर्पा म त!के छ तेरो निति?

'कति वर्ष भयो आको?'-म हुँ ग्याँङ-लिडर?

खुट्टा काप्नुँ हुन्न है,बनौँ हामी निडर!

खिल्ली उड्नु उडेको छ,सत्ता खेल जस्तै

दुईचार जना राम्रा हुन्छन्,अरु जान्छन् फस्तै!

हाम्रै नाता त्यहाँ पनि, नेता हुन पुगे

थाछ? ठूलो योजना त मामा-बाले लगे!

दु:ख गरी नेपाँलाँ-घर जोडेका छन्!

कपाल चाँही दायाँ-वायाँ,मुडेका छन्!

जात्रै पिच्छे-पार्टीमा,हल्ला सुनिन्छ!

खै के भन्ने यिनलाई?'एन.आर.'-भनिन्छ?*

समन्वय-परिषद,संघ-बद्वता

योग-मेल,हुनुपर्ने,छैन एकता !

सामंजस्य देख्दाखेरी,भित्र जातीय!

कुरै सुन्दा लाज लाग्ने!पूरै-प्रान्तीय!

दिन भरी काम गर्‍यो,साहु रिझिन्छ!

गुन्डा जस्तो बानी छोड,जन-चिढिन्छ?

गर्न धेरै बाँकी छ है,शान्ति-ल्याउ साँझ!

नेपालको गुट-बन्दी,नेपालमै राख!

दुई-चार धन्दा नेपालमा,गरी बसेका छन्!

आफू-लाई के फाइदा छ?खूबै जुटेका छन्!

राहदानी दुई-चार-वटा सँगै राखेका छन्!

लगानी र भ्रस्टाचारमा,थूक्क!फसेका झन्!

पैसो मात्रै ठूलो ठान्ने,आफू निकै जाति

'मेरो लट्ठी मेरै भैँसी'-को छन् हामी माथि?

'डेमोक्र्याट र रिपब्लिकन' मेरा साथीहरु

नेपालमा कुन चाँही पार्टी?भन्नुस् के गरुँ?

धेरै जना मजदूर,मालिक-ब्यापारी

पूंजी-पति धरै कम्,साहु-सहकारी!

हुन्डी-खेल्छन् धनको,डलर-तिम्रो देश?

ढुकुटी र 'म्यारेज'का-उही दाउपेच!

कहीले काँही कलाकार नेपालबाट आउँछन्

पाए यतै बस्छन्,कि त 'ग्रीन-कार्ड'छाप्छन्!

'लटरिमा'-परी हाल्छ?दुई-चार डलर् थाप्छन्

पूलिश आयो यता-बाट-उता तिर भाग्छन्!

नेपालैमा डलर् राख्न,पाइन्छ-पाईन्न?

'फोर-ओ-वन' -खै के भन्छन्?खाइन्छ,खाइन्न?

लगानी र पैठारीको के छ?लेखा-जोखा?

सिकौँ,अर्थ-कानून हो!बस्यौँ-सोझा-भोका!

संविधान बन्दा मेरो,हक हुन्छ हुन्न?

सरकारले-रक्षा धन,गर्छ-गर्दैन?

व्यवसाय जोखिम भए-लगानी भित्रिन्छ?

जीवन भरी कमाएको,कठै!रित्तिन्छ!

उन्नति र प्रगतिमा,नेपालीको हित

माँग्दा-माँग्दै जीवन गो,माँगौ कति सित?

परिवर्तन-अखण्डता,राष्ट्र-एकता!

आज तिमी यता छौ,भोली खोइ कता?

अब के गर्दा सबै(सँघ-सँस्था)को राम्रो होला त?

साना हुन्थे सँघ-सँस्था,सानै थियो सोच

लाखौँ पुग्यौँ हामी अब,आर्कै जोस-होश!

संबिधान यहाँ-वहाँ,नयाँ बन्नु पर्छ!

नियम र प्रेम-साथ,सबले हिड्नुपर्छ!

बाटा अझै सानै छन् है-नेपालको छानो

स्वतन्त्रको देश यहाँ-किन सोच सानो?

'हाइवे हेर!' बने ठूलो-जन अटाउने

यताबाट-उताबाट,कती कुदाउने?

टोलै टोल्मा पैसा चढाउ,कसले नतिर्ने?

बाटो-लामो सजिलो होस्,को छ नछिर्ने?

समयैमा सफा हुन्छ,गति छेक्दैनौ!

साझा सँविधान्,किन छिट्टै लेख्दैनौ?

बीस-छत्तीस-'व्हिलर' पनि,कुद्छ यही बाटो

हिउँ,पानी-पर्दा देख्यौ,खै त धूलो-माटो?

'बाइक','कार',सबै ब्यस्थ-न कोइ जिस्कन्छ?

यौटा छिर्ने सडक छ,अर्को निस्कन्छ!

'वन-वे-हाइवे',पूर्व-पश्चिम सबै उस्तै छन्!

यौटा बुझे पछीलाई अर्को जस्तै छन्!

ठाँउ-ठाँउ विश्राम घर,प्यास-भोकले!

थाक्यौ?लामो बाटो छ है!हिँड होशले!

ढिलो जाने मन भए,दाँया बस है!

चाँडो,लामो बाटो-वाँया,बत्ती बाल खै?

गाडीबाट फोहर फ्याँकु?कहीले नभन!

सेता-सेता बकूल्लाको माछा नबन

असारमा पानी पर्छ,रोकिँदैन फेरि

समयको माँगलाई,कुर्छो?हेरी हेरी?

ध्येय-विन्दु,सफरमा भिन्दा-भिन्दै हुन्छन्!

अगुवाले बाटो हगे,पछी आफैँ पुच्छन्!

हिमालमा पानी पर्दा,खोला नाला बग्छन्

यौटा भीर झर्यो भने-गण्डकीमा पुग्छ्न्!

अर्को तिर झर्ने नदी कर्णालीमा झर्छन्

जुनै बाटो लिए पनि समुद्रमै खस्छन्!

सँग्रहालय बन्नु पर्छ,पूजा गर्ने ठाउँ

झाकिँ,लूगा,बास्तु-कला,दर्शन होस् गाउँ!

हाम्रा धर्म-ग्रन्थ आस्था,प्रसारिनु पर्छ

भाषा-भाव यूवालाई चाँडै दिनु पर्छ!

मिलेमतो-बिचारले सँघ-लानु पर्छ!

सँगै खेती गरिवरी,मिली खानु पर्छ!

मिल्ने कुरा छँदै छैन,आफ्नै ठूलो 'ग्याँग',

पाट्-पूट,थिच्-थाच्-यौटै मूलो-ड्याँग?

मन्दिर खै?गुम्बा काहाँ?तिम्रो पूजा-आजा?

आस्था तिम्रो साझा राख,सधैँ है ताजा!

हिन्दू-बन,बुद्ध-भन,प्यार बढाउ!

लोसार र तीज अझै,त्योहार मनाउ!

देउसी-भैली सबको भलो समादर गर

मीठा मीठा गीत गाउँ,गाउँ-जाउँ घर!

नीति सबै हाम्रा लागी,समान हुनुपर्छ,

त्यो त हाम्रै साधन,स्रोत,क्षमताले हुन्छ!

नागरिक पत्र किन्यौ?हिजो के नै थियौ?

नेपाललाई कति दियौ?कती चाँही लियौ?

'हो हजुर्,जी हजुर्-लाल्मोहर लिनोस्!

मेरै भाई-भतिजालाई,सचिवमा दिनुस्?

हाम्रा मन्त्री तिनै हुन् रे!भित्री कुरा सुन!'

लौ है नेपाली हो!उठ!जाग!बुझ!भन!

छाला ओड्यो भन्दैमा,चाम्रा हुन्नन् सबै!

बाहिर बस्यो भन्दैमा,राम्रा हुन्नन् सधैँ!

विचार र मान्यताको,प्रशँसक बन!

समाज र सभ्यता त-तिम्रै हो नि धन!

'कुरा सुन्दा निकै,आहा!चिया-चुरोट खायो,

दुइ-चार्-जाना मिले भने,गीत पनि गायो!

बैठकमा फोटो-खिच्यो,गाँउ-गोल-बार्ता!

नाम कस्को राख्ने भन?बल्ल हुन्छ-जात्रा!'

जे काम् गर,अगाडि चाहीँ-देश नबिर्स है?

धेरै काम बाँकी गर्न,दोहोरो-नसिर्ज है?

सबै जना योउटै ब्यापार्?योउटै-काम किन?

कसले गर्छ-काम राम्रो? जरुरी छ,चिन!

अलि अलि काम गर्‍यो,ठूलो भन्ने बानी!

घर्-घरै पुगी सके?हिमालको पानी?

बत्ती-बले आँगनमा?बाटा पूगे घर?

जब पूर्ण-सिक्षा मिल्छ,अनि कुरा गर!

हात-देउ,हात-लेउ मिलिमिली बस!

काम सबै राम्रा गर्छन्,बाँड तिम्रो जस!

समाजमा उदारता-काम गर्ने कालू!

जीवनमा-मित्र-शत्रु?मकै खाने भालू!

------------

कोही आयौँ एकै चोटि,कोही बिस्तारै!

काम गर्छौँ मरि-मरी,चिन्ता बिर्सेरै!

जति-सुकै सहर् मा,अझै-गाँउले

सिधा-साधा जीवन छ,नाच्ने-गाँउने!

सयौँ वर्ष भयो तर,उही स्वरुप!

हामी पनि भुटानी हौँ,देश-अर्को-रुप

हज्जारमा आएका छौँ,तर यो देश!

स्वागतले-स्वत्रन्त्र छ,जस्तै परिवेश!

अमेरिकी-क्यानडा,चीली-चाइनाको

लन्डन-छौँ,स्विजर्ल्यान्-धेरै कोलोम्बो!

जापानमा,युरोपमा,अफ्रिकामा पनि!

अस्ट्रेलिया,सिँगापूर नेपालीको धनी!

नेपाल हो स्वर्ग-भुमी,ईछ्या मात्रै गर!

विश्व घुम्यौँ?कहाँ छैनौँ?नेपालीको घर!

सबै जना मिल्यौँ भने,बन्छ यहाँ-वहाँ

स्वर्गै बन्छ मन मिले,जहाँ बस्यौ त्यहाँ!

मीठा-मीठा सपना छन्,साथी-भाइको

लाखौं खर्च गरेरै नि,विदेश लागियो!

जसो-तसो टरी-जाला,मिली निकासी,

नेपालीको सेवा-गरौँ,गैर-निवासी!

-अनन्तगोपाल रिसाल [3/13/2010 Tuesday]
{*NR=Non-Representative,Not-Respected,Narrowly Reprehended }

को को के के भन्छन् त,'म'-लाई?

को को के के भन्छन् त,'म'-लाई?

[जन्मदिनको उपलक्षमा आफैँले आफनो स्वरूपको विश्लेषण गर्दा - वास्तविकतामा 'म'-को हुँ त?-भनेर सोच्नै पर्ने हुन्छ!बर्सौँ बिते तर खोज्न खोजेको कुरा,खोजेको ठाउँमा पाइयो त? जीवनको मूसा-दौड्मा धेरैनै अल्-मलिएछु!जीवनको उत्तरार्ध नै सहि,सत्यताको खोज जारी छ! भगवानको हातको चमत्कार कुनै जादुगरी झैँ कहीले-काँही त देखा पर्छ! यो संसारको जादुको पूर्ण-रहस्य कसैले खोजी गरी पाउनु भयो? मैले जादु हेर्दा-हेर्दै आफैँलाई हराये नै भन्ठानेँ, म त हरायेको नै रहेन छु! 'म' त जहाँबाट खोज्न शुरुगरेँ त्यहिँ रहेछु! अपूर्ण-ठानियेको जीवनमा,परिपूर्णता के नै रहेछ त? कसैले भेटी हाल्नु भो, भाग्य र चमत्कारले हेर्न पाउनु भयो भने-टिकट काटेर मलाई पनि राखी दिनु होला है?]

साधु-भन्छन् भोगी हो यो,भोगी भन्छ साधु !
आफ्नै साथी दोषी भन्छ,शत्रु भन्छन्-बन्धु !
जन-जाति,बाहुन् भन्छन्,बाहुन्-उपाद्धे!
खुट्टा काट्न् सिपालु छन्,कुरै-असाद्धे !

यौटा भन्छ बौलाहा यो,दिमाग सन्कियो
अर्को भन्छ हैन यार-'तिमीलाई के भयो'?
मान्छे-पिच्छे नानाथरी,चाइनिज्ले-इन्डियन्
युरोपीले भन्छ मलाई,'हे:यो'-मेक्सिकन!

'बोका,खसी काट्ने भन्छन्,हिन्दू-बिचरो!
पापी,दुष्ट-मूर्ख हो यो,देखिन्छ-चोखो'!
हैन-हैन,'बुद्धिश्ट-तँ?के हो तेरो जात?'
चाइना-भारत-अंम्रिका-मा?को छ तेरो साथ?'

'नेपालमा तिमिहरु-जन्तू झैँ भोका?'
हजारौँमा परेँ होला,सोझा-निमुखा!
'काटिन्छौ रे!मन्दिरमा किन त्यसरी?'
कति-लाई उत्तर दिँउ?म-को?कसरी?

भारतीले,आफु जस्तै भनि मस्किन्छ!
मेक्सिकन,ब्राजिलीयन,खूबै-जिस्किन्छ!
गोरे भन्छ 'एलियन',काले ठस्किन्छ!
नेपालीले चिन्न छाडे,मनै खस्किन्छ!

'एसियाली गरिव यो',भन्छ धनीले !
धनी छ यो-ग्रह-दसा,बिग्र्यो शनीले!
सबैजाना उस्तै हुन्नन्,राम्रा-कुराले!
आफ्नै भन्ने पनि हान्छन्,मुठ्ठी-छुराले!

समाजका मान्छे भन्छन्,निकै कराँउछ !
चाकडी र राज्नितिमा,किन डराँउछ?
मीठा-मिठा कुरा गर्ने,भन्छन्-'गर्नुहोस्'!
डाहा-रीश हुँदै गर्छ,खल्ती भर्नुहोस्!

माया गर्ने धेरै भन्छन्,सोझो विचरो!
काम गर्न खोज्छ तर,छैन सजिलो !

न्यू-योर्कमा पशुपति-मन्दिरको कुरा
सबैजना साथ दिये,चाँडै हुन्थ्यो पुरा!

गर्नेमन सबैको छ,नभएको होईन!
मन मात्रै पूगेन रे-पूजा,पैसो छैन?

मुख्मै-हाले-खाने-हाम्रो,नेपालीको-बानी !
सेवा,पैसा झिक्नै गाह्रो,ब्यापारी खै?दानी?

जुवाडेले कौडे भन्छ,खेल्ने-खेलाडी!
जान्ने 'डाँ'-टर् सोची भन्छ,हैन 'अनाडी'!

भाषा-लेख्ने भन्छ कवि,कति लेख्नु भो?
अल्छी-ढोगीँ कुरै गर्छन्,अति-लेख्नु भो!
केटाकेटी'बूढा' भन्छन्,बूढा-'तन्नेरी'!
तन्नेरीले हातै छोडे,थुक्क-धत्तेरी!

भारतको ब्याङ्लूर्मा,बिद्यार्थी पो-थिस्!
सिँगापूरमा चारै-बर्ष,पड्दा-बस्दा-मिस्!
'बाल्टीमोर'र'रोचेस्टर्मा'-दुई,तीन बर्ष बिते!
न्यू-जर्सीको चिसो-हिउँ,दसै जाडो जितेँ!

पन्द्रै-बर्ष भैसकेछ,अम्रिकाको पानी!
मान्छे चाँही अर्कै भे छ,उस्तै रे छ बानी!

भुटानीले भन्छ दाजु,हाम्लाई सहयोग
नेपाली त बोल्छोँ उही,किन भो बियोग?

'सोनी-जी-बिफोर्-यु'-भन्छे घर्वाली!
छोरो सोद्छ किन बा-हामी-'नेपाली'?

'यु.एन.'-मा देख्छु कैले-खासै छ के काम?
'फाइल्फोल्डर्'-यस्सो खोल्छु-कैले जाला घाम?
गरीबीको जरो काट्ने?'रेड्-वाईन्-पार्टी'
सम्बिधान निर्माणमा खोइ,के छ 'ट्रिटि'?

आफ्नै पेशा-परामर्श,गर्छ के रे-खोज्यौ!
खोज-गर्छ,विधा-ज्ञान?के पो रैछ सोध्यौ?

मान्छे-लाई फुर्सतै,खै?मन्दी-अमेरिका!
स्वतन्त्रको देश छ यो?बन्दी-अमेरिका!

कोही कोही भन्छन् यो त,सार्है भाग्यमानी!
रातौँ-रात पलायन् भो,के छ?दु:ख-जानी?

आउ-बाबू कति बस्छौ?विदेशमा-पुग्यो?
स्वदेशको दाल-भात-तर्कारी छ मिठो!
पैसा-पैसा,भन्दा-भन्दै दसौँ वर्ष बिते!
दु-चार,दु-चार गन्दा-गन्दै,विसौँ बर्षा भिजे!

देश-विदेश घुम्नु पर्छ,सिक्नु पर्छ ऐले!
भन्दा भन्दै बितिसक्यो,जाने हो पो कैले?

खालि-खालि सून्यताको,शब्द सुन्न सक्छौँ?
स्वरूपमा बस्यौँ भने,बन्न-भन्न सक्छौँ !

न यो म हुँ,न त्यो म हुँ,नाम-मेरो हैन!
हात मेरा पवित्र छन्,चोरी-छल,छैन!

तिमी को हो?सोध्छ-मेरो-अर्को प्रतिबिँम्ब!
छाँया जस्तो हेर्दा तर,छैन कुनै रुप!

जो जो जे जे भनुन् अब,सुन्ने बानी छैन!
को को के के भन्छन् त?म त्यो हुदैँ हौइन!

-अनन्तगोपाल रिसाल [3/11/2010 Thursday]

सत्य! सेवा! सुरक्षा !

नेपाल देश,सबैको हाम्रो,यो साझा फुल्बारी!

स्वास्थ र खाना,पानी र हावा,राखौँ न हरियाली!

सुरक्षा हामीले दिनुनै पर्छ,विदेशी आउँछन् !

बन्दूक,छुरी,हत्याराबाट खोस्नुनै बेश झन्!

सर्कारलाई हड़ताल गर?लज्जित अबस्था!

कि-सक्दिन भन,जनता गरौँ,आ-आफ्नो ब्यवस्था!

पहिले आफ्नो समस्या-राखौँ,लेखेर भनौँन!

हिम्मत गर्यौँ,परेरै सिक्यौँ,विचार गरौँन!

कसरी अब ती हुन गए?राखौँ न पछाडि,

नभूल तर,फर्केर होईन,बढेर अगाडि!

बुद्ध र शिव,शान्तिको देश,असूर भेटीन्छ!

रहस्य बुझौँ,मानव-कर्म,कसूर मेटिन्छ!

बदला हैन,नियम-प्रेम,खै!बत्ती बालन!

जनता,मन्त्री,राष्ट्र-कै पति,सबैले पालन!

तिमीले मेरो,म तिम्रो घर,सुरक्षा गरौँला

सत्य र शान,सोखले अब,भंडार भरौँला!

सत्यता के छ?सभ्यता हाम्रो,विशेष-विश्वमा?

पवित्र-दिव्य-सुन्दर-शान्त,शितल-शेषमा!

गरीव-सिधा,सज्जनलाई,कसरी सघाऔँ?

विकल्प सोचौँ,सबैले मिली,शान्तिले-अघाऔँ!

विधान लेख्दा,विचार गरौँ,विभिन्न-उपाय!

कसरी गर्ने-सुरक्षा कहाँ?सत्यको छ न्याय!

बामे त सर्दा लडिन्छ कैले,हिँड्नु छ पुग्नलाई!

सफल हुन सकीक्छ उठे,पुग्नु छ गर्नलाई!

बिरोध कतै-हुन्छ र भनि?न-गर्नेहरुको!

हिम्मत गरौँ,डरेर-होईन,विशीष्ठ काम-राम्रो!

शृङ्खलाबद्ध आतँक किन?हत्या र आक्रमण?

कैले हो सिक्ने?हामीले अब?प्रहरी-प्रशासन?

मधेश भन्छ तराई ठूलो,पहाडी-हिमाल?

नेता र कार्यकर्ताले आहा!क्या गर्योऊ कमाल?

ल सुन!मन्त्री-जनता अब जागेर आइसके!

भोटको लागि,भोज र भट्टी,सबै ती खाईसके!

तलब भत्ता खायेका तिमी,बनेर छहारी!

जनको-सेवा-नरोक-गर-मज़दूर,प्रहरी!

लुट र पाट,डकैती-चेली-बेटीका इज्जत

के बाँकी छ र लुट्नलाई अब?तिमीनै भनत?

जनता लूटे,शाहले पैले,काँग्रेसी,मावोले!

साँडेको पछि?स्यालले जस्तो,नहेर एमाले!

फोरम भन्छ फोर्दिँए मैले,बनाउने कोही छैन!

घुस त,मैले?खायेकै छैन,गनाउने कोही छैन!

कसले मार्‍यो?कसलाई मार्‍यो?कसैलाई थाहा छैन!

अन्धाले अब अन्याय देख्छ?-'केही पनि भा-छैन'?

अपराध किन?के छन् है निति,कस्तो छ सुरक्षा?

आरक्षण छैन,संरक्षण छैन,किन यो व्यवस्था?

अदालत-'वारंट' के?'रिट'लिन्छौ?छ,छैन अधिकार?

व्यवस्था राख,प्रतिज्ञा-गर,सरकार-जिम्मेदार!

सुविधा-क्षेत्र,लोकको हित,खै न्याय-पालिका!

जरिवाना खै?क्षति-पूर्ति र सत्यको सुरक्षा!

आतङ्क त्रास,धनको नाश,चौतर्फी विनाश!

ज्यानको माया कसलाई हुन्न?क्यै छ की निकाश?

याचना हत्या,छ दिनदिन,कैले पो ढुक्क छौँ?

आशा त्यो छैन,खतरा मात्रै,स-तर्क है रहौँ !

हाम्रो उपाय नै के छ त अब?

गाँउ-घर भरी,छ सौर्य-शक्ति,प्रविधी-विज्ञान

'क्यामरा'-राख,रुखको-माथि,छ खोज-विमान!

आलेख-गति,सुरक्षा निति,लेखेर राखन!

सजाँय-दण्ड,कानून-कडा,न्यायको-शासन!

सूचना बढाउ,'पेट्रोलिङ' पठाउ,दुश्मनी नबढाउ?

प्रतिशोधको भावना काट,निमूखा-नकटाउ!

समूह-साथ,विचार-माथ,विबाद ठोक्ने कि?

सशस्त्र-अब जनता हामी,बन्दुक बोक्ने कि?

न-एक्लै अब न-हिँड,हाम्रो,समस्या सुझाव!

मिलेर अब गाउँमा बसौँ,सुरक्षा-प्रभाव!

जन र शक्ति,साधनस्रोत,सम्भव हुँदैन!

शान्तिले,हाम्रो विकाश हुन्छ,दम्भले हुँदैन!

अनुसंधान,खोज र जांच,विधाको विभाजन!

गूप्तचर र जासूस राख,आदेश-संचालन!

आन्तरिक धम्की,चन्दा-आतङ्क,अपहरण-विष्फोट!

जनता-चिन्ता,दर्द र आर्त? लाग्दैन क्यै चोट?

खुला छ सीमा,के वारी-पारी,सुरक्षा बिग्रिन्छ!

समूह-अपराधी छ,भ्रष्ट!खै के ले,सप्रिन्छ?

आतँककारी लूकेका छन् की?आल्कैडा,जिहाद!

ससस्त्र-सेना,तयार गर,रक्षाको रियाज!

अभ्यास,'ट्रेनिंग',रातमा-खोजी,नेपाली गुप्तचर?

संविधान-भित्र छ सार्भभौम?रक्षाको प्रशिक्षण?

सिध्याउँछौं अब,छाड्दैनौं केही,सलह खेतमा?

भाषण-भोज,विलाश-शोख,कलह-भेटमा!

श्रद्धाञ्जली,सभा र गोस्ठी,छुट्कारा पाँउ म!

कविता-प्रीत,सूरिलो-गीत,खै!के छ र,गाँउ म?

षड्यन्त्र भन्छन्,राजनीतिक हत्या,संयुक्त पहल!

बढेको बढ्यै छ हिँसा,द्रोह!छ केही अकल?

बोटको आँप,टिपेनौँ भने,कुहियर झर्दछौँ!

गोमन साँप-चिनेनौँ भने,टोकेर मर्दछौँ !

सम्मान गरौँ,जीउँदै-सेवा-गरेका प्रहरी!

सम्मान गरौँ,जिउँदै-सेवा-मरेका प्रहरी!

इमान-राखे,दैवले-साँचे,देशकै छ रक्षा!

सत्यको सेवा,सम्मान-ठूलो,जनता-सुरक्षा!

-अनन्तगोपाल रिसाल [3/8/2010 Monday]