मुक्त कण्ठका मुक्तकहरु

1. अनायासमा ईश्वर मिल्छ-

आस हो जिन्दगी ईशको साधना

धर्म-मीठा हटुन् जीवको वाशना

अन्ध यो जाल हो भक्तको कामना   

मोह-माया कटुन् जालमै प्रार्थना

अन्ध-लाटा उठी गर्दछन् बन्दना

हिम्मती दुर्गती नाश भो त्राशको

चिन्तना छैन क्यै गाँसको बासको   

जाल खुल्ने छ है द्वार त्यो खासको

दर्शनै मिल्न गॊ आसकी-प्यासको

आस यो पास मिल्ने अनायासको

2. नाङ्ग-यो

ए- हजूर् हेर्नु के-छोप्नु के? भन्नु भो-

नाङ्गि आयौं यहाँ लाज के देख्नु भो?

शारिरी हैन है भेष हुन् फेर्नु हो-

झूठ हुन् दृश्य यी हैन के हेर्नु यो  

झार-पात् झूस झैँ,विष् बुझी बेर्नु भो?

काव्य यी 'बिक्नि' हुन्,नग्न के लग्नु यो?

ma ra bha na ya ya ya - SSS SIS SII   III  ISS ISS ISS (श्रग्घरा)

3. सुख्ख र सुविधा -(गरीबलाई सानो तिनो सुखले पुग्छ, धनी/दरिद्र लाई सुबिधा भनेको सूरसाको मुख झैँ 'आँ' गरेर बसेकी छे - जति हाले पनि पुग्दैन! )

लाउँ खाउँ कमाउँ तर पनि कहिल्यै सुख्खले सुख्ख दिन्छ?

चाहे बेच्नै न सक्छौँ सुख पनि त हरे, सोखले दुख्ख किन्छ-

आँ-आँ गर्दै छि: रे नी-रस विष मुख काँ-निल्छे,थाक्दैन खान्छे

सूर्सा जस्तै दरीद्री अझ बुझ सुविधा हो यही माग्छ मान्छे !

4. एक्लो-सुख-मोह

मै हो नेता अगाडी घुस पिठ दरिलो आफू एक्लो बहाली

छ्या: के भिज्ने?ओबानो,अरु सब नतरुन्,चोरी-कोशी-कहाली

आफ्नै प्यारी लताकै परम सुख भुली मोहका भट्टी छिर्छु

एक्लै खाएं अघाएं दिनभर नभनी, रातमा लट्ठी-दिन्छु

5.अन्धा गुरुजी बहिरा चेला

जब जब बुद्धि उल्टो माग्छ, विवेकीको सद्गुण भाग्छ

विषयी रङ्गले रजले तात्छ, नरक बनाई तमले छाद्छ !

खोतल खोतल भन्दा बुझ्छ, 'बोतल बोतल' खै त्यो काँ छ?

अमृत दिन्छिन् गङ्गा पानी, त्यै पानीमै रम रम खानी?

6. आँपको मौसम - 
[यो द्रुत विलम्वित छन्द,।न,भ,भ,र गण हुन् ।

मधुरता महका रसका मिठा,

शहरमा जनमानस छन् ठिटा,

अमर स्वाद नसा भर आँपमा,

रहरले हरि, बृद्द-जवानमा !

कसर छैन कतै फलफूलमा,

नजर स्वच्छ रहोस हजूरमा-

रस खया-ल, अझै म पसी घुसी

अकल देउ,चुस्दछु, बसीबसी!

नजर त्यो नहटोस् वटवृक्षमा

दिन र रात बितोस्,पुग लक्छ्यमा,

शशि र सूर्य मिले दिन बन्दछन्

सहज छन्द नवै रस बन्दछन्

अनुपमा, उपमा छ र कैँ कुनै?

किन छ लालच? स्वर्ण-सरी,सुनै ?

फलविचार गरेर जवाफको,

समिर साथ लिकन विदा भयो

6. भक्ति-रस

कमलमा मल, कल्मस, काल यो   

कुमुद-कुन्दन - मौसमले गल्यो

मजुर, राज सुगा फल पल्कियो

सजग भै जनको मति फर्कियो

कबिता भन ता,जन दङ्ग त्यता-

बस ईश रमी, किन जान्छ कता?

तनमा धनमा जनमानसमा-

सम भै कन बस्दछ जान,समा !

रस भक्ति क्षमा यसमा छ सुने

रुप नाम मिली परमात्म हुने

बस एक बनी जग वस्त्र बुने

सुख दुख्ख हटी-ल रुने ? न रुने

7. आमा

ति मेरी आमा हुन् शरिर मनकी सुन्दर प्रिया-

विधाता सृस्टीका गगन रहने पूर्वीय-कृपा

हरे छोडें धर्ती गहन गतिलो ज्ञान गरीमा

कहीं मिल्ला त्यस्ता-धरम धरति विश्व भरीमा?

बिनासी नै रैछन् मल-मल शरीर् यो जगतमा

कठै आत्मा मेरा- अचल त्यहीं छन् झैँ फगतमा

छ माया जादू यो निरस-भवको विस्मृत-पीडा

पिता माता मेरा स्वजन सब छन्त्यै हिम-शीला

8. तामस

अंगद् त्यो बनको, बयान बलियो, खुट्टा दरिलो गरी

रावण् झैँ अझ कुम्भकर्ण खदिंलो, थाकेर रित्तो सरी

पावै पर्दछ त्यो अधर्म मूलको, के ब्रह्म-राक्षस् चरी?

राम्को याद गरे अबश्य पुगने, जाने नरक् घर्घरी?

यौटा राम-रमाउने छ बनमा, सब्का मनै पग्लने

साधू-संगतले,सबै-विष-भनी,सत्मार्गमा पन्छिने,

द्द्यौता झैँ, नर-बानरै, सबमिली प्राणी सुरक्षा गरे

फाँडे जङ्गल-राजको बिवशता,प्रेमी-सबैमा छरे!

छोप्यो तामसले,अचम्म सुनियो,खै वेद मन्त्रै गुम्यो?

संस्कारी पन खै,छ लोभ अझ त्यो?लौ बासनामै डुब्यो

पानी पर्सिइ त्यो-अबोध पशुको, रेटेर खाने सुख?

यस्तै हालतको दरिद्र दुनियाँ,यस्तै छ हाम्रो सुख!

खसी राँगा खायौ? सिङ्ग-पुछर ती ठस्ठसी कनी

कठै मर्ने बेला अ-मृत पदको याद नहुनी !

नदी बग्छन् कल्कल रगत जीवका धर्धरी कती

कहाँ गङ्गा जल् का असल जलधारा स्वर्ग-धरती?

न ती कैं मारिन्छन्? अज: भन यहाँ को छ रहने ?

'म खाएँ' भन्छन् क्वै, मरण-मदले स्वाद ली रुने ?   

मकुण्डो मान्छे कै तर पनि पशु झैं सोच छ किन ?

दशैं आयो, देवी भजन गरि त्यो ईश्वर चिन

9. धर्ममय जिन्दगी

चारु-वाक पनि भन्छन्, तिमी ऋण तिरी मर,

संसार सत्य मानेर, जे जस्तो मस्ती नै गर

जति भोग र उन्माद, अहं त्यो लूट बैभव

भूमि पाताल हो भोग, पापमा छैन रौरव

अज्ञान तमले छोप्यो, बादल् खै नहटे पछि  

के हो त्यो जन्म रे पूर्व? परजन्म मरे पछि?

सुन्दा त भब्य नै लाग्छन्,मीठा मिजासिला कुरा  

पछि काट्छन् बिषै जस्ता,कामना ती तीखा छुरा

खाउ-पिउ जीउ बाबु, सकिदैं नसके पनि

जत्ति नै सक्दछौ ठेल, पेट त्यो भरिए पनि  

कहाँ हुन्छ र त्यो स्वर्ग? परी छन् है वरिपरी

आसुरी-बुद्धु भै जोवन्,के लानु छ र धत्तेरी!

अग्नि झैँ भोगको माद, जति हाल्यो उति कम

कि लाग योगको मार्ग, नमर्न भज हर्दम

किन हाम्फाल्छ खाल्डोमा? उम्कने मार्ग छन् कति

छ भक्ति ज्ञानको मार्ग, बर्सन्छन् धन सम्पती

तिमी शान्त सुखी मान्छे, बासना छ यो मासिने

मर्नै पर्दैन रे बाबु, आत्माको रुप त्यो चिने

10. द श ह रा

करुणा पात्र आमाको कृपाले देख्छु सिर्जना    

मातृ शक्ति पूजा भाव,व्यक्त छन् स्वच्छ बन्दना

चिरायु जमरा दिन्छौ टीकाले शान्ति भावना

बर्षियोस् प्यारको दिगो दसैंको शुभ-कामना