धन्यवाद कस्कस्लाई?

धन्यबाद दिवस् लाई धन्यवाद दिन्छु
नचाहिने सामान्हरु सस्तो पारी किन्छु
फर्सि-पाई, खाँदा लाखोँ टर्किहरु मर्-छन्?  
पार्टि,गोष्ठी, म्यारिइजमा साथी नयाँ बन्छन्

ईश्वर्लाई धन्यवाद पहिलो र अन्त
आमाबाबु पित्रीहरु बंश कति छन् त?
भूमी जन्मी-हुर्कीएको ज्ञान, गाउँ, देश
प्रवासी यो जीवनी भो, आफ्नै परिवेश!

गुरुहरु साथी-संगी केटाकेटी दिन
मीठा गीत संगितले रंगिएको छिन
छिमेकी र गल्ली गल्ली घुमिएको बाटो
धन्यवाद सबैलाई गाँसिएको नातो

जीवनमा साथदिने संगीनीको प्यार
सुख-दुख: आपतमा ठट्टा गर्ने यार
दाजु दिदि बैनी भाई छोरा छोरी सारा
कति कहाँ पुगे होलान् नजिक् कोहि टाढा

नदेख्दामा को हो को हो, भेट्यो भट्टी भोज
सबैलाई सलाम् मेरो, हराएमा खोज
छिमेकको विश्वाशमा,खुल्ला वार-पार
प्रेम गढ्छ मोह बढ्छ, न्यानो परिवार
    
जिल्ला अँचल् नाता बस्छ बोली बानी मिले
शरीरको संबन्धलाई जित्छ मन दिल-ले!    
जरुरत्मा पराईले निक्कै साथ दिन्छन्
आफ्नै भन्ने मान्छे पनि टाढा टाढा हुन्छन्

चिन्तन र संगतले उजागर ध्येय       
बुद्धी बढ्छ आदरले श्रेय मन प्रेय
मामा भान्जा भतीजी र साहित्यिक कवी
बेला मिल्दा भेट्नु पर्छ,समाजका सेवी

कति साथी संघ संस्था बने प्रवाशमा
नाच्यौँ गायौँ कुराकानी कतै निवाशमा
पार्क बाटा शिक्षालय काम वरपर
धन्यवाद दिनै पर्छ विदेशको घर

फोर-लान्छ ट्रकआई घरैबाट टाढा
हाइवे छिर सफा सुख छैन कहिँ काँढा         
बिजुली र फोन पानी इन्टर्नेट टिवी  
धन्यवाद देशलाई दियौ चिट्ठा डिभी

ज्वाईँ जेठान् भाउजु र मेक्सिकानी, काली
ठूली आमा, सानो बाबा,शशुरा र शाली
बिराएका बखतमा दिनु भयो गाली    
धन्यवाद कस्कस्लाई दिउँ यसपाली?

-अनन्तगोपाल रिसाल [26th Nov 2010]
This poem was recited on 27th Nov, 2010, the Poetry event organized by Nepal Center of North Carolina (NCNC) at the NC State University.

काम चलाऊ देवताको फुर्सतै छैन!

[ठूला सपना देखेर,जनतन्त्र बोकेर, निद्राबाट ब्युँझिएका, शहर-गाउँबाट जोस्सिएका, देश-विदेशबाट शिक्षा बोकेर फर्किएका निक्कै निराशाबादी जनतामा आर्को क्रान्तिको शुरुआत देखिएको छ! त्यो अबको राजनैतिक पहल मात्र होईन; प्राविधिक, आर्थिक या मात्र साँस्क्रितिक आरोहण होईन-अबको क्रान्ति त केवल आध्यत्मिक उद्वोधनको हो! हो, हामीले धेरै देवताहरुलाई संकल्प चढायौँ! धेरै बली र आरतीमा रगत र होश गुमायौँ! सूरा र सुन्दरीको लालचमा, चाकडी र देव-नेता सेवामा अमूल्य जीवन अर्पियौँ! बाँकी रहेको अबको जीवन भगवान बुद्धको आत्म-सात, सदा शिवको ईश्वरीय ताण्डव न्रित्यबाट चमत्कारमा उत्सर्ग लिनु छ! साँसारीक भोग वाशना, विलासितताबाट निक्कै माथि उक्लनु छ! यो जीवनलाई फूर्सत या काम-चलाउ प्रवित्तीले नहेरौँ, आ-आफ्नो दायित्वको वोध लिएर यौटा संव्रिद्धशाली रचनात्मक जीवन-समुदायको भविश्योद्घाटन गरौँ! ]

दिने कम्-छन् माग्ने धेरै,छैन सन्तुलन्
दिनै पिच्छे जात्रा यात्रा,यस्तै छ चलन् !
कति मन्दिर् बन्दै छ रे, कतै बन्दै छ
ब्यापार र लगानीमा, अर्थ मन्दै छ !  

माग्नेहरु मागेका छन् बाहिर्-भित्रै नि
गरीवले जुत्ता हेर्छ? राख्ने छन् धनी
भित्र माग्छ यौटा जाति, अर्को बाहिर
कुनै बोल्न जान्दैनन् रे! कोही माहिर !      

जंगल र झाडी बन-देउता लूकेछ!  
नदी नाला बग्दै खोला सागर् पुगेछ
पूजा होम आरतीले छैन फूर्सत
समय यो बेमानी छ,कैले कुर्छ त?

गहिरो र पहिरोमा बाटो सुसायो
आँधी-ब्याधी रोग बढे मन्त्र चढायो  
बाथ पित्त दम कफ कस्को हुँदैन?
स्नायु वायु फूक-फ्याँक धेरै बस्तैन!

फरक् फरक् देव-देवी धर्म संस्क्रिति
देश काल अवस्थाका क्रिया-पद्धति
पानी माटो आगो हावा आकाशको के?
आफ्नो-आफ्नो स्वभावको ईष्ट-मित्र रे!

दिँदा दिँदा बाँकी छैन?के के बनायौ?  
घर बाटो पानी पौवा,निकै खनायौ?
लोभ बढ्यो?काम क्रोध, खूबै गनायौ?
विद्वानको कुरा गरी, ठूलै भनायौ?

फूर्सत् छैन कसैलाई, सुन्ने को छ र?
भन्ने,नारा-लाउने लाई कस्ले गन्छ र?   
काम गर सेवा गर, मन बसाउ
देव-तन्त्र आईहाल्छ, मन्त्र बचाउ!

बस्ने वाश समाज यो मन्दिर् बन्दछ
देवताको फूर्सतले देशै रम्दछ!
मन्दिर् हैन देवताको घर बनाउ
घर भित्र-बाहिर लौ सफा गराउ

गुम्बा चर्च मस्जितमा माग्नेहरु झन्?
बाहिर के?भित्र हेर-सुकिला पो छन्
माग्ने बानी समस्याले पिल्सिएको जन्!   
देवताको फूर्सत् छैन जाने-कता मन्?

तामस र राजसमा सत्व फैलाउ
गाड काट बाल फाल आत्मा हल्लाउ?
मरेपछी देव पित्री दुबै मार्ग छन्
स्वर्ग मिल्छ राम्रो गरे दुख:नरक् झन्   

मरिजाने शरीर यो,रै छ निश्चित
दिने कुरा बाँकि छैन?के छ तिम्सित?
तेत्तीस् कोटी जीवनमा कति रमेनौ?
स्वर्ग-धर्ती आउने-जाने कठै थाकेनौ?

जन्म-म्रित्यु तिम्रा पनि ढिलो चाँडो छ
स्वर्गबाट धर्ती भोली तिम्ले झर्नु छ!  
मन्दिरमा भेटी बली छोड भन्दैनौ?       
ईश्वरले दिने कुरा दिन सक्तैनौ ?

जन्मिँदाका मर्दा पर्दा ब्रतबन्ध बिहे
पूजा अर्थ भजन् वास्तु लौन छाना चुहे
देवता छन् रंगी चँगी माने खुसाउँछन्
चाकडी जो ठूलाठालु,हैन, रिसाउँछन्

आफ्नै आफ्ना भन्छन् सबै, उस्तै देवता
सोची गए, मिल्छ त्यहाँ, फर्केर उता
के के ईक्षा खोजी गर्छौ? जे जे माग, छ        
पैले अलि चढायौ त? मिल्छ, भाग छ!

देवताका यथा-स्थान बाँड, चखाउ
गुणबाट माथि-उठी केही नखाउ
अमृतको आशा कतै?स्वर्ग नजाउ  
काम क्रोध लोभ छाडी, ज्ञान समाउ
सम्मानको बोली बोल त्राश हटाउ  
देवताको फूर्सतमा नाच नचाउ

शिला, रंग, रोगनका, कला, कृतिले
संगित र गीत, गान, शास्त्र-स्‍मृतिले
भोली बाँकी हुन्न जे जो, देखीयो आज
ज्ञान-अर्थ भक्ति माग सभ्य समाज

भाषण र नारा मात्र थूक्क राज-नेता
आफू मात्रै ठूलो ठान्ने, काना लाटा अन्धा   
यताबाट उता लाग्यो छैन केही चैन
काम चलाऊ देवताको कुनै मूल्य छैन

पाखण्डी झैँ स्वामी गुरु पण्डितको कुरा
काम थाल्यौ ईश्वरको,गर्दैनौ क्यै पूरा?
छोडी जाउ धर्ती जन कठै डरेछन्?
फूर्सतमा मनुस्यले निकै गरेछन्!

यता पनि उता पनि छक्का दाउ हान्यो
चौका सत्र के के पर्छ, आफ्नालाई छान्यो
झुण्डिएका हारीएका हिजडाले जान्यो !
सानो पाटो लुछाचुँडी रोपनीमा तान्यो

द्रिढ बन समाजमा मार्ग सफा राखे
कमजोर मुटुलाई तर्साउँछन् लाखे
देव्तै देव्ता कति चाह्यौ? आत्म-सम जान
कर्म सेवा मन शुद्ध भावना हो जान

चाकडी र घुसखोरी नातावाद छोड
लोभ काम क्रोध रैछ गति रोक मोड
काम चलाउ जीवनको ध्येय हुनु हुन्न
देवताको फूर्सत् छैन, पुग्यो? माग्न-रुन?  

-अनन्तगोपाल रिसाल [19th Nov, 2010]

*Disclaimer: Images of deities referenced in this poem are from the Google Images*

We are Company we keep!

[Today is the International Unfriend Day. Let us remove all the people whom we really do not know from our friend’s list. We are what we are because of our friends and company we keep & share. There are opportunists around us who may use us to gain their selfish motive. We never know who really our friends are if we allow everyone to intrude into our life. We become what we choose and we choose what we are. The nature of friends we associate tells us back what nature we have. Let all the friendship in the world start from a selfless, a generous motive and with a good heart, energy and spirit. ]

Surround in progress - a special kind
Grow with a light from small & blind,
Quietly feel the breadth we greet
Friendly affection frequently meet !

Neighbor relations, we play and grow
Closer acquaintance the more we know.
Hearts are shared, when open our thought
Drop in a ocean or a value of a dot.

Feel the rocks, wind, animals, tree
Open your eyes wide, wisdom to see

Who am I and meaning of we?
Divine yet complete to set us free.

Respect, conduct - while we admire
Strength of our will to ignite the fire!
Virtues from sorrows, depressing sin
We trust and build to arise within !

Dedication, discipline learnt from the love
Affection, emotion that we’re passionate of  
We build our height & climb together
Rise & fall but float of a feather!

A quest in a seeker, path of a doer
Devotion, a star, seen in a fewer
Thinker I am, so is my friend,
Universal truth, what a new trend.

Jiggle & giggle makes us alive
Together exists, to cuddle our hive
Rely on firm & comforting bath
Journey to take-up a lonely path

We meet the group, whom we are
Socially, consciously, near & far!
Desires are shallow, tend to cheat
We are, what we think, we eat !

We spring & fall, winter we hide
Summer is warm, we show our pride

Life is beautiful & so is you
No favors to pay, none are due!

Friends are those who help you grow
Not all same but whom you know.
Follow your heart where-ever you go
Count on true. while high and low.

Path of the evils & good are cared
Attitude, morals, actions shared !
Multiply potential, speech, embrace
Likable are those, do not digress!

Connecting words, sentences we think,
Flow of the rivers, inhale, we blink !
Higher we grow and  perceive we deep
Friends are forever, company we keep !

-Ananta Risal [17th Nov 2010 International Unfriend Day]

काष्ठमन्डप उपत्यका - ईश्वर छ साथ!

[Kathmandu has changed her look, structure and outer identify. Some places, she has lost her-self. She has become old and retiring. Remembering how it was before and how it has taken this course. We hope we can learn lessons and improve her health and quality. Despite of old age she still showers her knowledge and injects her traditions on all of us and reminds her eternal life.]
'न्वारन्',पास्नी:

कमलको फूल थियौ हरियाली ताल
स्वर्ग बन्न सक्ने तिमी नरक् नालै नाल?
शिवपुरी नगर्कोट गोदावरी लेले
फर्पिङ र नागार्जुन रमाइलो के ले? 

भक्तपूर पाटन र थान्कोटको घेरो  
नाता साथी तेरो मेरो यिन्कै सेरो फेरो

पानी हावा माटो बत्ती अन्धकार छायो
सनातन धर्म लाई तामसले खायो
सत्यपूजा राम सीता द्वापरले गायो
काम क्रोध लोभ बढ्यो कलि-काल आयो  

उहिले ताल पोखरी रे? पैले, घाँटी, खाल्डो !   
‘नेपाल’-भन्थे पूरानाले, बस्छ्न् सबै-को-हो?
रमाइला मिजासिला स्वर्ग-जन पास
नेवा: धेरै परिवार, ब्यापारी छन् खास !

नब्बे साल भूईचाँलोले गर्‍यो निक्कै नाश
उपत्यका देव-देवी तिम्रै यौटा आश
कालो फोरी ईनार् बन्यौ, नदी खोला खनी
सुन्दरता छैन किन? बस्छ्यौ दिन गनी?
ईही:

बस्छन् हिन्दू बौद्ध मुस्लिम् ईसाइको घर
झगडा त्यो कैले हुन्न छैन रीश डर
हजारौँ-छन् तीर्थ चाड, लाखौँ मिली गर्छन्
तन्त्र-मन्त्र सिपालु छन्, ईशसंग डर्छन्!  

शैशव्-काल बाग्मती र विष्णुमति बिते
राणा-शाहा-कांग्रेसी र मावो कोहि जिते
खेल्न डुल्न घुम्न नदी हुन्थ्यो नुहाउन
ढल मिल्यो समाजको सभ्य-गन्हाउन

सानो सहर, उदारको मन
सानै थोरै मिठो प्यारो मस्ती उपत्यका
गरीवीले साथी भाई लाग्यौँ यता उता
काम गर्ने सोध खोजी, संझना छ कुटी
नीको पार्छे पूराना घाऊ, त्यहि जडीबुटी

मन्दिरै छन् घर भित्र, मन्दिरै छ घर
दुबै आँखा खुल्ला,तेश्रो, दिब्य दर्शन् गर
स्वयंभूको बाह्य चक्षु, शिव आत्म-सात
सूर्य देवी गणेशको सब्मा आशीर्बाद

स्वयंबर-ग्रिहस्थी
भानुभक्त, मोति-सम, लक्ष्मी सिद्धी पाए
राज्नेता र धार्मिकले मनो ज्ञान चाहे
किर्ती कला विद्वानको ठूलो आदर छ
उपत्यका, राष्ट्र-धन तिम्रै आधार छ!

हिमाल र तराईको केन्द्र-विन्दू शिला
विचारमा धनी छौ रे!ब्यापारको किल्ला
पहाडको उन तातो समतल खेती
सबैलाई काम भेला, मेला चेली-बेटी

'न्वारन्',पास्नी,'जङ्कु'गर्‍यौँ सयौँ वर्ष बाँच्यौ
सन्तानको उन्नती भो डाँडै-भाका ढाक्यौ     
ईही, रथारोहण् कर्म तीर्थ-ब्रत गर्यौ
नयाँ जीवन्-म्रित्यु सँगै, संस्कार त्यो भर्यौ

काठ-घर मूर्तिकार छाना मिलेका छन्
टूँडाल र झ्याल ढोका,राम्रा कुँदेका छन्
मारवाडी, तिब्बती र देश विदेशका        
कोहि पैसा जागिरमा,काम गलैँचाका!  
'जङ्कु'-रथारोहण
छठ पर्व शिवरात्री गाइजात्रा होली
जनै पूर्णे क्वाटिँ खाने घण्टाकर्ण हो कि?
विश्वभरी संस्कारले सम्मान यो पायो
जाति-धर्म-अतिथी भै उपत्यका आयो

उपत्यका बन तिमी संसारको ताज
भित्रै भित्र जगाएर संस्कारको राज
मन आत्मा समाजमा परोपकार् छैन?
बाहिरको सफा मात्रै सुग्घरता हैन

प्रवासी जीवनको होडबाजी
संतानले देश विदेश नयाँ सभ्यता ली
सिके जाने पढे गरे नेपाली कै बानी
प्रिय सोझा खर्च काम मेहनत गर्छन्
पसिना यो कमाएर जन्मभूमी छर्छन्

छोड्न मन लागे पनि नाता वारीपारी    
शरीर यो संसारमा,आत्मा वरिपरि
परिवार कुटुम्बको प्रेम रहिरह्यो
सँझना र विवशता, चिन्ता गढिरह्यो

आफू बस्न नसक्दामा आत्मा बस्छ किन?
कैले चूक्ता होला कुन्नी देव-पित्री-ऋण
जन्मिएको-हुर्किएको मातृभूमी थलो
जता बसे रमे पनि,तिम्रै गर्छु भलो
गुण-स्तर
ठूलो भाँडो गहिरो छ जे जे हाले पनि
खिचडी र क्याँटी जाउलो मीठो मनमानी
स्वाद जिब्रो भावना छ?भोक लाग्यो भने
अन्नपूर्णा कामधेनु धर्तीलाई खने

मीठा मकै साग डुकु काउली र लौका
सक्दिनौ क्यै फलाउन-कुरुँ कति मौका?
विदेशको आनी बानी कस्ले दुन्छ दुध?
खूवा नौनी कुरौनी खै?छैन घिउ सुद्ध?

टुँडिखेल धरहरा खेती हराभरा
मोटरको धुवाँ-घुईँचो,ठूला घरै-घर
चाउरिएछौ दुब्लाएछौ, जीर्ण डाडाँ रुख
ब्यस्थ देख्छु-स्वस्थ छैन,तिम्रो भित्री दु:ख

गुठी घर मूली आमा संस्कारमा जाग्छ
टिका-ढोग आशिर्वाद सदा सदा लाग्छ
सानो घेरो हिमालको कान्तिपूरी नगर्
गीत-संगित् कला वास्तु-सयौँ सीप अमर्

बाग्मती छि: कुरुप झैँ निस्सासेर मरिन्
मल मूत्र फोहोरले ढलिन् डुबी-हालीन्
उपत्यका तिम्रा दिन गनी बस्छु जब
ईश्वरको प्रार्थनामा क्यै हुन्छ की अब?

नयाँ संस्कारको उद्भव होस्

राजनीति केन्द्रलाई विभाजित पार
सरकारी सेवा क्षेत्र जिल्ला जिल्ला सार
आदेश र अदालत स्वास्थ बाटो तानी
आकाशको हिमालको जमिनको पानी

नवद्वार सफा राख सीमा-सूरक्षा नी
नियम र आतँकमा कडा निगरानी
ब्यापारमा शुद्धता र खाना औषधीमा     
योग्य ब्यक्ति सीप साँधी कला जागिरमा

गुण हेर मिसावट गर्नु दिनु हुन्न
सत्यताका बोली बचन् जन-सेवी चुन्न
भावना र चरित्रको बयान सम्मान
विद्वानको कदर है संसारमा जान  
स्वच्छ हरियाली बनुन् सहर र ग्राम
उपत्यका सँसारकै बनुन् चारै धाम

स्वयम्भू र गुहेश्वरी प्राचीनका कथा
मञ्जुश्रीले ध्यान गरिन् किनार मै कता
प्रदूषण बढ्यो ज्यादा पाप त्यसै गरी
बृक्ष रोप जडिबुटी त्यहिँ घरी घरी

फुल फुलुन् पारिजात गोदावरी जाइ
नदी वरपर चरुन् म्रिग हाँस गाई
रुद्राक्ष र श्रीखण्डको सुमधुर गीत  
उपत्यका लौन जाग,प्रेम तिमी सित

सन्तानले डाँडा काँडा ढाके फैलिएर
नजाउ है मौलिएर कठै! मैलिएर
प्रवासीले नारा लाए आए खै के लेर?   
रोग ब्याधी नीको गर्न जाउँला मै लिएर

उपत्यका बूढी भयौ?चिन्छौ मेरो नाउँ?
निसास्सिने अताल्लिने अब कता जाउँ?
विकाशमा गर्न बाँकी सुधारको धारो  
आमा तिम्रो स्वास्थ बिग्र्यो,छाती-सास गाह्रो?

मृत्‍यु संस्कार
ईश्वरको अँश तिमी कुमारीमा छदाँ
वयश्कमा तरुनीमा अब बुढी हुँदा!
पूर्वजन्म स्वर्ग मेरो नेपालैमा पावोस्!    
जीवन यो उमंग ली हाँसी खेली जावोस्!

शरीर यो छोड्न आउँन् वीर धीर ज्ञानी
आत्मा शुद्ध पूनर्जन्म शैव-बुद्ध मानी
सनातन धर्म हेर सत्य-युग-जानी   
सूर्य देवी गणेश र बुद्ध शिव मानी

सेवा मिल्छ धन्य जन उपत्यका बासी
विश्व संग हालेमालो सचेतन गाँसी
बाहिरको फोहर्लाई पन्छाएर आउ !  

ईश्वरको चमत्कार!जिउँदो स्वर्ग जाउ!

अन्तिमको प्रलय यो चम्क झिलिमिली
नयाँ श्रिष्टी संस्कारको-धप्प मिलिमिली
सोच निकै उमेर भो-छोड आर्यघाट
काष्ठमन्डप उपत्यका - ईश्वर छ साथ!

-अनन्तगोपाल रिसाल [12th Nov, 2010 - छठ पर्वको दिनमा उपत्यका संझेर लेखिएको]
*Disclaimer: All the images are referenced from the Google Images*